به گزارش روز سه‌شنبه گروه علمی باخیش خبر از ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، گزارش صنعتی با عنوان «مزایای اقتصادی استفاده از فناوری نانو در فیلتر هوای خودروهای سنگین» منتشر شده که در آن جزئیات جالب توجهی از مزیت‌های اقتصادی و اجتماعی استفاده از فیلترهای هوای در خودروهای سنگین درج شده است.
آمارهای تکان‌دهنده از حجم تردد خودروهای سنگین در ایران
بر پایه آمارهای سازمان راهداری و حمل ونقل جاده‌ای، در سال ۱۴۰۰ بیش از ۳۶۵ هزار دستگاه کامیون عمومی، ۱۴ هزار اتوبوس عمومی و ۲۴ هزار مینی‌بوس عمومی در جاده‌های کشور تردد کرده‌اند. این خودروها در مجموع بیش از ۱۹.۵ میلیون کیلومتر را طی کرده‌اند که معادل ۴۷۵ بار سفر به دور کره‌زمین است! این حجم بالای تردد، نیاز به تعویض مکرر فیلترهای هوا را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. برآوردها نشان می‌دهد در ده سال گذشته حدود ۸.۸ میلیون فیلتر هوا برای خودروهای سنگین کشور مصرف شده است.
فیلترهای نانویی؛ راهکاری برای کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری
فیلترهای هوای معمولی از الیاف میکرومتری ساخته می‌شوند که تنها قادر به جذب ذرات چند میکرونی هستند. اما فیلترهای نانویی با استفاده از نانوالیاف با قطر کمتر از ۱۰۰ نانومتر، ذرات ریزتر از ۰.۳ میکرون (مانند دوده و ریزگردها) را نیز جذب می‌کنند.
این ویژگی دو مزیت کلیدی دارد که یکی، کاهش سایش قطعات موتور است به این معنی که جلوگیری از ورود ذرات ساینده به سیلندر و پیستون، طول عمر روغن موتور را تا ۳۰ درصد افزایش داده و هزینه‌های تعمیرات را کاهش می‌دهد و مزیت دوم، کاهش آلودگی هوا است به این شکل که فیلترهای نانویی با جذب ذرات معلق خروجی از اگزوز، عملکرد کاتالیست را بهبود بخشیده و انتشار آلاینده‌ها را تا ۴۰ درصد کم می‌کنند.
مقایسه اقتصادی فیلترهای نانویی و معمولی
این گزارشی صنعتی، هزینه‌های استفاده از فیلترهای نانویی و معمولی را در یک بازه ۱۰ ساله مقایسه کرده است. بر این اساس، قیمت فیلتر نانویی حدود ۱۰ درصد گرانتر از فیلتر معمولی است و عمر مفید فیلتر نانویی ۱.۵ برابر بیشتر است.
با احتساب مسافت طی شده خودروهای سنگین، استفاده از فیلترهای نانویی به جای نمونه‌های معمولی، تعداد فیلترهای مصرفی را از ۸.۸ میلیون به ۵.۸ میلیون کاهش می‌دهد. این جایگزینی تنها در یک سال، ۱۲۰ میلیارد تومان صرفه‌جویی مستقیم به همراه دارد. اگر این محاسبات را برای ۱۰ سال در نظر بگیریم، رقم صرفه‌جویی به ۱.۰۸ تریلیارد تومان می‌رسد!
اثرات غیرمستقیم: محیط‌زیست و سلامت عمومی
کاهش ذرات معلق خروجی از اگزوز خودروهای سنگین، تأثیر شگرفی بر کیفیت هوا به ویژه در کلانشهرها و مناطق صنعتی دارد. بر اساس پژوهش‌ها، آلودگی هوا سالانه جان ۴۰ هزار ایرانی را می‌گیرد و هزینه‌های درمانی مرتبط با آن به ۱۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. استفاده از فیلترهای نانویی با کاهش ۲۰ درصدی این آلاینده‌ها، می‌تواند سالانه از مرگ زودرس هزاران نفر جلوگیری کند.
جمهوری اسلامی ایران با همت شرکت‌های دانش‌بنیان، گام‌های بلندی در تولید فیلترهای نانویی برداشته است. این شرکت‌ها نه تنها نیاز داخلی را برطرف کرده‌اند، بلکه به صادرات این محصولات به کشورهای همسایه نیز می‌پردازند.
چالش‌ها و راهکارها
اگرچه فیلترهای نانویی مزایای قابل توجهی دارند، دو چالش اصلی پیشروی گسترش این فناوری است که اولین آن، نبود فرهنگ‌سازی است به‌طوری‌که بسیاری از رانندگان خودروهای سنگین از مزایای فیلترهای نانویی بی‌اطلاع هستند و دومین چالش، قیمت بالاتر فیلترهای نانویی است و همین تفاوت ۱۰ درصدی قیمت، برخی را به استفاده از فیلترهای معمولی ترغیب می‌کند.
برای رفع این موانع، راهکارهایی مانند آموزش رانندگان، اعطای یارانه به فیلترهای نانویی و اجبار استانداردهای زیست محیطی پیشنهاد شده است.
استفاده از فناوری نانو در فیلترهای هوای خودروهای سنگین، تنها یک انتخاب اقتصادی نیست، بلکه گامی ضروری برای حفظ محیط زیست و سلامت جامعه است. با توجه به آمارهای ارائه شده، جایگزینی این فیلترها می‌تواند سالانه میلیاردها تومان صرفه‌جویی ملی ایجاد کند و ایران را به قطب فناوری‌های پاک در منطقه تبدیل سازد.
