وضعیت داوری در فوتبال ایران دغدغه مهمی شده است؛ اگرچه فدراسیون و کمیته‌های مربوطه وعده‌های شیرینی برای حل مشکل و معضل داوری داده‌اند ولی بررسی اتفاقات اثرگذار در بازی‌ها، به همراه اعتراف مسئولان امر، به خوبی نشان می‌دهد شرایط در این زمینه به‌سامان نیست. از همه بدتر اینکه ورود تکنولوژی «VAR» هم در این عرصه، باعث کاهش چشمگیر اشتباهات نشده است. واضح است که از چنین منظری، ضعف مدیریت و آموزش هویدا است که خود می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد.
ضربه بزرگ به داوری ایران
برای رسیدن به عمق فاجعه در این عرصه کافی است اظهارت چند روز اخیر دانیال مرادی، سرپرست دپارتمان داوری فدراسیون فوتبال، مرور شود. او در پاسخ به این پرسش که آیا داوری از ایران در جام جهانی ۲۰۲۶ قضاوت خواهد کرد یا نه، گفته بود که «در جام جهانی پیش‌رو هیچ تیم داوری از ایران حضور نخواهد داشت و نامزدی برای این مسابقات نداریم. تمام تلاش ما این است که با برنامه‌ریزی مناسب، در دوره‌های آینده شاهد حضور داور ایرانی در جام جهانی باشیم». عبور آنی و فوری از این خبر تلخ، نشان می‌دهد که مسئولان ذی‌ربط چندان علاقه‌ای به واکاوی این بحران ندارند. باوجود این، پرسش اصلی اینجاست که چه بلایی بر سر داوری فوتبال در ایران آمده که پس از ۳ دوره متوالی، هیچ نماینده‌ای در جام جهانی ندارد؟
مگر قرار نبود داوران رشد کنند؟
این پرسش، از زوایای دیگری هم قابل بحث است؛ مهمترین آن‌ها وضعیتی است که برای علیرضا فغانی چیدند. داور الیت ایران که در عرصه‌های مختلف باعث شده بود نام داوری کشور مطرح شود، با برنامه‌ریزی غلط که بوی غرض‌ورزی می‌داد از فهرست داوران ایرانی خارج شد. آن زمان، رئیس وقت کمیته داوران فدراسیون فوتبال، به بهانه اینکه حضور علیرضا فغانی که رفته‌رفته سنش زیاد شده، مانع از پیشرفت بقیه داوران ایرانی می‌شود، اسم او را خط زد. به همین سادگی، اسم فغانی از فهرست بیرون رفت تا به زعم مسئولان امر، دیگر داوران ایرانی رشد کنند. حالا ولی یکی ۲ سال پس از آن تصمیم جنجالی، مدیریت شکست‌خورده داوری در فدراسیون فوتبال ایران خودنمایی می‌کند. از همه بدتر اینکه اسم کسی که فغانی را از چرخه خارج کرد، در پرونده‌های فساد در فوتبال مطرح و به عنوان متهم، به دادگاه و بازداشتگاه فراخوانده می‌شود.
از نامدار تا فغانی
سیاهه داوران ایرانی که موفق به حضور در جام جهانی شده و با پرچم ایران در این تورنمنت مهم شرکت کرده‌اند چندان بلندبالا نیست؛ ولی در ۳ دوره اخیر، تداوم و رشد جالبی داشته است. جعفر نامدار اولین داور ایرانی است که در جام جهانی ۱۹۷۴ و ۱۹۷۸ حضور داشته و سوت زده است. پس از او نوبت به محمد فنایی رسید تا در جام جهانی ۱۹۹۴ به عنوان کمک داور حضور داشته باشد و مهمترین دیدار یعنی فینال را هم پرچم بزند. در جام جهانی ۱۹۹۸ اگرچه اسفندیار بهارمست به عنوان یک ایرانی حاضر بود ولی نماینده ایران نبود. در جام جهانی ۲۰۱۰ حسن کامرانی‌فر به عنوان کمک‌داور به جام جهانی رسید و پس از او هم که نوبت به عصر پرافتخار علیرضا فغانی رسید تا در ۳ جام جهانی از ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۲ حضور داشته باشد. نکته درخورتوجه در این بین اینکه تیم داوری ایران در ۲ دوره اخیر یعنی در جام جهانی ۲۰۱۸ و ۲۰۲۲ کامل بود و به غیر از فغانی ۲ کمک داور ایرانی هم حاضر بودند. در جام جهانی ۲۰۱۸ فغانی به همراه سخندان و منصوری، تیم داوری ایران را تشکیل دادند. در جام جهانی ۲۰۲۲، سخندان جایش را به محمدرضا ابوالفضلی داد.
بی‌آبی، بی‌برقی و حالا بی‌داوری
اینکه ایران در جام جهانی ۲۰۲۶ هیچ داوری ندارد ولی کشورهای کوچکتر از ایران نماینده دارند، نکته‌ای تامل‌برانگیز است که نیاز به بررسی دارد. اینکه ایران در ۲ دوره اخیر جام جهانی کوبل داوری داشته ولی در جام جهانی آتی حتی یک داور هم ندارد، بیانگر پسرفتی نگران‌کننده است که حتما باید با مسبب آن برخورد شود؛ هرچند در کشوری که مدیریتش به بی‌آبی و بی‌برقی منتج می‌شود، نباید از «بی‌داوری» در جام جهانی هم گله داشت.
