در نشست اخیر آب و هوایی که در باکو برگزار شد(کاپ ۲۹) و مقامات این کشورها گزارشات فراوانی در خصوصِ کاهش زمینهای قابل کشت ارائه کردند ولی با وجود نیاز مبرم به راه حل برای این بحران، هیچیک از شرکت کنندگان راه حل چندانی برای کاستن از مشکلات بی شمار زیست محیطی در آسیای میانه و قفقاز ارائه نکرد.
وزیر کشاورزی آذربایجان در سخنرانی افتتاحیه خود در این نشست گفت: «حدود ۴۰% از زمینهای کشاورزی در سطح جهان در معرض خطر و آسیب غیر قابل کشت شدن قرار گرفته اند و سالانه بیش از ۱۲ میلیون هکتار از زمینهای زراعی در دنیا غیر قابل کشت می شوند.»
در آسیای مرکزی وضعیت مخصوصاً در تاجیکستان حاد است؛ جایی که تقریباً یک سوم از زمینهای کشاورزی اش در شرایط بحرانی قرار گرفته است! چنین مشکلاتی دیگر کشورهای آسیای مرکزی به ویژه قرقیزستان و قزاقستان را هم تهدید می‌کند؛ مشکلاتی نظیر نابودیِ جنگل ها، شور شدن خاک و چرای بی رویهٔ دام در مراتع! طبق داده های سازمان ملل متحد ۳۹% از قلمروی آسیای میانه در معرض خشکسالی قرار گرفته است!
وزیر محیط زیست ازبکستان در ارائه طرحی برای معرفی راههای نظارت بر منابع آب و خاک در کشورش، وضعیت اضطراری و خطرناک در ازبکستان را برملا کرد! او گفت که اگر بسرعت و با قاطعیت کاری نکنیم آنگاه بیابان‌های خشک و بی حاصل را به نسل های بعدی تحویل خواهیم داد! با اینحال هیچ طرح و ابتکار چند جانبه و مشترک برای مقابله با این چالشها مورد بحث و بررسی قرار نگرفت! حتی اگر طرحهایی هم برای مقابله با این مشکلات ارائه گردد متأسفانه کشورهای آسیای میانه پولی ندارند تا چنین طرحهایی را اجرا نمایند لذا نباید به این زودی ها انتظار تغییر در رهیافت کشورهای این منطقه داشته باشیم! کشورهای در حال توسعه می گویند برای مقابله با چالش های آب و هوایی سالانه نیازمند دریافت یک تریلیون دلار از کشورهای ثروتمند هستند!
نهایتاً در نشست اخیر تغییرات آب و هوایی در باکو پس از جلساتی طولانی و نفس گیر، کشورهای ثروتمند پذیرفتند تا سالانه ۳۰۰ میلیارد دلار برای مقابله با عوارض گرمایش زمین و از جمله پدیده غیر قابل کشت شدن خاک اختصاص دهند.
مبلغ یاد شده در مقایسه با ۱۰۰ میلیارد دلار تعهد پیشین کشورهای ثروتمند برای کمک به کشورهای در حال توسعه جهت مقابله با گرم شدن زمین مبلغ قابل توجهی است با اینحال هر کسی نشست تغییرات آب و هوایی باکو را ترک کرد خوشبینی چندانی به عملی شدن ادعاهای مطرح شده نداشت!
کشورهای در حال توسعه، کشورهای ثروتمند را متهم به بی توجهی می کنند در حالیکه کشورهای ثروتمند (بویژه آمریکا و اعضای اتحادیه اروپا) از برخی اقتصادهای توسعه یافته مثل سعودی و چین عصبانی هستند چون کشورهای اخیرالذکر مدعی اند که جزو کشورهای در حال توسعه هستند و هیچ تعهدی جهت تأمین مالی مقابله با تغییرات آب و هوایی را نمی پذیرند!
غیر قابل کشت شدن زمینهای کشاورزی علل مختلفی دارد هرچند بسیاری، چنین فاجعه‌ای را به گرم شدن زمین نسبت داده اند. در گزارشی که سال ۲۰۲۲ در نشست کنوانسیون سازمان ملل برای مقابله با بیابان زدایی منتشر گردید به برخی عوامل انسانیِ موثر در غیر قابل کشت شدن زمینهای کشاورزی و از بین رفتن مراتع در آسیای میانه اشاره گردید؛ از جمله استفاده بی رویه از زمینهای کشت برای تولید پنبه و آبیاری های نامناسب.
بر اساس گزارش سازمان ملل، مجموعه عواملی که منجر به غیر قابل کشت شدن زمین در آسیای میانه می شود بتدریج در کشورهای این منطقه تبدیل به مشکلاتی نظیر مهاجرت از مناطق کشاورزی به شهرها و در نتیجه بروز مشکلات دیگری نظیر آلودگی هوا خواهد شد.
دور باطل ناملایمات اجتماعی نیز می تواند باعثِ کاهش سطح استاندارد زندگی در آسیای میانه شود. غیر قابل کشت شدن زمینهای کشاورزی اگر با دیگر مشکلات انسانی نظیر افزایش جمعیت تلفیق شود می تواند بحران دسترسی به منابع آب و زمینهای حاصلخیز کشاورزی را تشدید نماید؛ مشکلاتی که طبق گزارش سازمان ملل باعثِ اُفت در تولیدات کشاورزی و دامپروری خواهد شد.
* تحلیلگر
