چند روز پیش ویدئویی در یوتیوب منتشر شد که سر و صدای زیادی در دنیا به پا کرد؛ ویدئویی که ادعا می‌کند زنی به اسم ویکتوریا با یک عطسه ساده به مدت ۲ سال فلج شد. این ویدئو توسط یک شرکت فیلم‌سازی بازسازی شده تا نشان دهد چگونه یک عطسه می‌تواند منجر به پارگی دیسک ستون فقرات و ناتوانی حرکتی شود.
ماجرای واقعی این اتفاق به سال ۲۰۰۷ برمی‌گردد، اما حالا شبیه‌سازی آن در این ویدئو، دوباره توجه‌ها را جلب کرده است. ویکتوریا بعد از آن عطسه شدید، نه تنها ۲ سال قادر به راه رفتن نبود، بلکه با درد شدیدی را هم تحمل کرد. البته او بالاخره درمان شد و دوباره توانست راه برود.
اما این ماجرا یک سوال مهم را به ذهن خیلی‌ها می‌آورد: آیا ممکن است عطسه کردن واقعاً این‌قدر خطرناک باشد؟ آیا باید از عطسه خودمان هم بترسیم؟
دکتر گلاره بنی‌هاشمی، متخصص مغز و اعصاب درباره تاثیر عطسه بر فلج شدن اندام‌ها و ناتوانی حرکتی می‌گوید: عطسه به تنهایی نمی‌تواند باعث فلج اندام‌ها شود. اما اگر بسیار شدید باشد، ممکن است به طور موقت باعث افزایش فشار مغزی شود. همچنین اگر فردی از قبل دچار مشکلی در مغز باشد – مثل بیماری آنِوریسم مغزی (Brain Aneurysm) که عروق مغز دچار مشکل است -، این افزایش فشار ناشی از عطسه می‌تواند مثل یک ماشه عمل کند و آن مشکل زمینه‌ای را فعال کند. وگرنه عطسه نمی‌تواند به عنوان یک عامل اولیه باعث ایجاد مشکل شود.
این متخصص مغز و اعصاب می‌گوید: پس این طور نیست که عطسه مستقیماً عامل آسیب زدن شود. بلکه ممکن است باعث شود مشکلی که تا الان بی‌علامت بوده، علامت‌دار شود و البته این حالت بسیار نادر است.
دکتر بنی‌هاشمی ادامه می‌دهد: یا فرض کنید فردی دچار مشکل دیسک شدید گردن است. چنین فردی اگر موقع عطسه یا سرفه یک حرکت ناگهانی گردن انجام دهد، ممکن است باعث خروج این دیسک از گردن و فشار روی نخاع گردنی شود. این موضوع می‌تواند باعث علائمی مانند ضعف اندام یا اختلال در حرکت شود. اما در فردی که زمینه قبلی یا مشکل اولیه ندارد، چنین حالتی به طور معمول رخ نمی‌دهد.
این متخصص مغز و اعصاب درباره زن بریتانیایی که بعد از عطسه فلج شد، می‌گوید: احتمالا این خانم از قبل دچار یک دیسک شدید گردن بوده و قطعا علامت‌هایی داشته و یک عطسه توانسته ۹۵ را در او به ۱۰۰ برساند. یعنی عطسه مثل یک عامل تشدیدکننده و فشار آخر عمل کرده است.
بنی‌هاشمی می‌گوید: نه تنها عطسه، بلکه حتی سرفه‌های شدید یا یبوست طولانی‌مدتی که باعث شود (در زمان دفع) فرد به خودش فشار بیاورد، می‌توانند فشار داخل مغز را تا حدی افزایش دهند. خود عطسه و سرفه به دلیل حرکات ناگهانی که در ناحیه سر و گردن ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث دررفتگی دیسک شوند. البته در افرادی که مشکل زمینه‌ای دارند. مثلاً کسانی که دچار روماتیسم مفصلی هستند، به خودی خود مهره‌های گردن‌شان ممکن است دچار دررفتگی جزئی باشد و بعد با چیزی مثل عطسه شدید ممکن است دچار آسیب شوند و یک دررفتگی کامل اتفاق بیفتد. اما در افراد سالم چنین حالتی بعید است.
آیا عطسه تبعات سخت دیگری هم دارد؟ مثلا سکته مغزی. دکتر بنی‌هاشمی در این زمینه هم توضیح می‌دهد: ما در ناحیه گردن رگ‌هایی داریم که به مغز خون‌رسانی می‌کنند. اگر لایه داخلی این رگ‌ها دچار پارگی شود، ممکن است منجر به سکته مغزی شود. به پارگی لایه داخلی یکی از رگ‌های بزرگ گردن یا مغز “دایسکشن” گفته می‌شود. دایسکشن مغزی معمولاً براثر ضربه یا حرکات ناگهانی گردن ایجاد می‌شود. مثل ضربه‌ای که در تصادفات به گردن فرد وارد می‌شود. موقع عطسه و سرفه شدید هم اگر کسی یک حرکت ناگهانی و غیرعادی در گردنش انجام دهد، می‌تواند باعث دایسکشن یا پارگی رگ‌ها شود و پارگی رگ هم می‌تواند منجر به سکته مغزی شود. البته این مورد هم خیلی نادر است.
این متخصص مغز و اعصاب می‌گوید: بنابراین اگر کسی موقع عطسه یا سرفه شدید، حرکتی ناگهانی و غیرعادی به گردن خود بدهد، ممکن است (در موارد نادر) دچار پارگی عروقی شود که نهایتاً منجر به سکته مغزی شود. اما باز هم تأکید می‌شود که در این موارد، عامل اصلی خود عطسه نیست. بلکه حرکتی غیرعادی است که به دنبال عطسه به وجود می‌آید.
