شناسایی عوامل استرس‌زا، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و تقویت حمایت اجتماعی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران دیابتی و کاهش عوارض ناشی از این بیماری کمک کند.
دکتر اسماعیل موسوی‌اصل مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به تاثیر استرس بر رفتار و سبک زندگی بیماران مبتلا به دیابت اظهار کرد: استرس فقط از طریق مسیرهای فیزیولوژیک بر دیابت تاثیر نمی‌گذارد، بلکه تغییرهای رفتاری ناشی از استرس نیز نقش مهمی در آن دارند.
وی افزود: افراد تحت استرس معمولا تمایل بیشتری به رفتارهای ناسالم مانند کاهش فعالیت بدنی، اختلال در خواب و بی‌نظمی در برنامه غذایی، افزایش مصرف سیگار، الکل یا دیگر مواد محرک و مصرف زیاد غذاهای پرچرب و قندی به عنوان راهی برای آرامش موقت دارند.
مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت خوزستان گفت: این رفتارها در مجموع می‌توانند موجب افزایش وزن، مقاومت به انسولین و بدتر شدن کنترل قند خون شوند. همچنین استرس می‌تواند موجب کاهش انگیزه برای مراقبت از خود در بیماران دیابتی شود؛ برای مثال، برخی بیماران در شرایط استرس‌زا، داروهای خود را به موقع مصرف نمی‌کنند یا آزمایش قند خون روزانه را انجام نمی‌دهند.
تاثیر استرس بر کنترل قند خون در بیماران دیابتی
وی بیان کرد: در بیماران مبتلا به دیابت، استرس می‌تواند کنترل قند خون را دشوارتر کند. مطالعات نشان داده‌اند که سطح قند خون بیماران در دوره‌های استرس بالا، افزایش می‌یابد و پاسخ آن‌ها به انسولین کاهش پیدا می‌کند.
موسوی‌اصل ادامه داد: همچنین، استرس با افزایش التهاب سیستمیک و اختلال در عملکرد عروق خونی، احتمال بروز عوارض قلبی – عروقی، کلیوی و عصبی را در بیماران دیابتی افزایش می‌دهد.
مدیر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت خوزستان گفت: از سوی دیگر، استرس‌های هیجانی شدید مانند اضطراب، افسردگی یا مشکلات خانوادگی می‌توانند سبب بی‌نظمی در برنامه‌های درمانی شوند. بیمارانی که از مهارت‌های مقابله‌ای موثر برخوردار نیستند، معمولا احساس ناتوانی و درماندگی می‌کنند و این، به کاهش خودمراقبتی و افزایش عوارض بیماری منجر می‌شود.
راهکارهای روان‌شناختی برای کاهش استرس در بیماران دیابتی
وی بیان کرد: کاهش و مدیریت استرس می‌تواند نقش موثری در پیشگیری و کنترل دیابت داشته باشد. رویکردهای متعددی در این زمینه، موثر شناخته شده‌اند؛ آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مراقبه(مدیتیشن)، یوگا و ذهن‌آگاهی (Mindfulness) می‌تواند سطح کورتیزول را کاهش دهد و قند خون را تثبیت کند.
موسوی‌اصل گفت: همچنین استفاده از درمان‌های شناختی – رفتاری (CBT) به بیماران کمک می‌کند تا افکار منفی و نگرانی‌های خود را کنترل کنند و واکنش‌های هیجانی سالم‌تری نشان دهند.
وی در پایان گفت: ارتباط موثر با خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی، احساس تعلق و امنیت روانی را تقویت می‌کند و از اثر منفی استرس می‌کاهد. همچنین خواب کافی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و ترک مصرف سیگار از مهم‌ترین عوامل در کاهش استرس و بهبود کنترل دیابت هستند.
